Ο Σιδηρόδρομος Θεσσαλονίκης-Μοναστηρίου (Salonique à Monastir) και ο σιδηροδρομικός σταθμός του Μεσονησίου

ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

 «Σιδηρόδρομος Θεσσαλονίκης – Μοναστηρίου» 
(Chemin de fer de Salonique à Monastir)

Το 1882 όμιλος κεφαλαιούχων της Deutsche Bank ανέλαβε τη σιδηροδρομική σύνδεση της Θεσσαλονίκης με το Μοναστήρι, δεύτερο κέντρο εμπορικής, στρατιωτικής και οικονομικής σημασίας της Μακεδονίας  μετά τη Θεσσαλονίκη. Οι εργασίες κατασκευής αρχίζουν το 1891. Η γραμμή μήκους 219 χλμ. ολοκληρώθηκε το 1894 με προβλέψεις ανάπτυξης και προέκτασής της έως την Αδριατική.  
   

Η εταιρεία ανέλαβε επίσης και την κατασκευή όλων των σταθμών του δικτύου, εκτός αυτού της Θεσσαλονίκης, αφού με την καταβολή χρηματικού ποσού, εξασφάλισε την από κοινού χρήση του, με την εταιρεία των Ανατολικών Σιδηροδρόμων. Κατασκευάστηκαν συνολικά 15 σταθμοί οι οποίοι ήταν: Τέκελι (Σίνδος), Κερδζαλάρ (Άδενδρο), Γκίδα (Αλεξάνδρεια), Καραφέρια (Βέροια), Άγκοστος (Νάουσα), Βέρτεκοπ (Σκύδρα), Βοδενά (Έδεσσα), Βλάδοβο (Άγρας), Όστροβο (Άρνισσα), Σόροβιτς (Αμύνταιο), Εκσίσου (Ξυνό Νερό), Μπάνιτσα (Βεύη), Μεσονήσιο (Φλώρινα), Κεναλή (Κρεμένιτσα), Μπίτολα (Μοναστήριον).

Όλοι σχεδόν οι σταθμοί πού κατασκευάστηκαν βάσει τυποποιημένων σχεδίων της εταιρείας, αποτελούσαν δείγματα κεντροευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής και αποτυπώθηκαν από τον φακό του διάσημου Αρμένιου φωτογράφου της εποχής Paul Zepdji. Έντεκα από αυτούς ήταν διόροφοι με δίρριχτη στέγη, ενώ οι υπόλοιποι ήταν ισόγειοι. Στη μία άκρη της πλευράς που εκτείνονταν κατά μήκος των γραμμών βρισκόταν η αποθήκη, ενώ στην άλλη υπήρχε χώρος για κήπο. Ο σταθμός του Μοναστηρίου ήταν ο μοναδικός σταθμός που ανήκε στην Α΄ τάξη σταθμών του δικτύου. Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, όταν η ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας διαιρέθηκε μεταξύ των Βασιλείων της Ελλάδος και της Σερβίας, η ιστορική πόλη πέρασε σε σερβικό έλεγχο.

Οι περισσότεροι σταθμοί δεν είχαν δομημένη αποβάθρα, ούτε στέγαστρο για τους επιβάτες. Οι πινακίδες των σταθμών, αναγράφονταν με μικτή γραφή, δηλαδή την τουρκική ονομασία και την αντίστοιχη γαλλική εκδοχή. Δεν αναγράφονταν η ελληνική ονομασία, πράγμα που έγινε μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας.

Ο ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΜΕΣΟΝΗΣΙΟΥ ΥΠΗΡΞΕ 
Ο ΠΡΩΤΟΣ ΤΕΡΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

Ο πρώτος σιδηροδρομικός σταθμός στην περιοχή μας κατασκευάστηκε στο Μεσονήσι, ο οποίος ήταν τότε ο «τερματικός» σταθμός της χώρας (γι’ αυτό το λόγο έχει την ιστορική του σημασία) και ονομαζόταν σταθμός «Φλώρινα» (ο σημερινός σταθμός του Μεσονησίου, ήταν αυτός που αποβιβάζονταν οι επιβάτες για Φλώρινα).

O ΣΤΑΘΜΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΝΗΣΙΟΥ (ΦΛΩΡΙΝΑΣ) ΤΟ 1911

Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους (1912-13) και την κατάληψη μεγάλου μέρους της Μακεδονίας από τα ελληνικά στρατεύματα, η γραμμή αυτή, από τη Θεσσαλονίκη μέχρι λίγο πριν από το Μοναστήρι, στο σταθμό του Κίναλι (σήμερα Νέος Καύκασος), όπου ορίστηκαν και τα νέα σύνορα του ελληνικού κράτους, ετέθη το 1915 υπό ελληνική διοίκηση και διαχείριση. Αργότερα, το 1916, τέθηκε υπό «συμμαχική» διοίκηση λόγω της δημιουργίας του Βαλκανικού μετώπου, κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο από την «Entente».

Το 1926, μετά από διαπραγματεύσεις πέντε περίπου ετών, το Ελληνικό κράτος εξαγόρασε τη γραμμή από την ιδιοκτήτρια εταιρεία (της Deutsche Bank). 

Το 1931, οι Σ.Ε.Κ. ολοκληρώνουν την κατασκευή μιας διακλάδωσης από τον μέχρι τότε σταθμό «Φλωρίνης» (ο οποίος μετονομάσθηκε σε «Μεσονήσιον»), μέχρι την πόλη της Φλώρινας, στον σημερινό σταθμό της πόλης, μήκους 6 χλμ. (σύνδεση Μεσονήσι - Φλώρινα). Τελευταία προσθήκη στη γραμμή αυτή ήταν η διακλάδωση από το Αμύνταιο μέχρι την Κοζάνη, μέσω Πτολεμαϊδας, η οποία ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 1954. Η επιδομή της γραμμής Θεσσαλονίκης – Φλώρινας και Κοζάνης, ανακαινίσθηκε πρόσφατα (2003 - 2006).  

Σημαντικός ήταν ο ρόλος του σιδηροδρόμου στις μεγάλες στιγμές του Έθνους. Το 1886, κατά τον αποκλεισμό της Ελλάδας από τους στόλους των Μεγάλων Δυνάμεων, οι μεταφορές – που δεν μπορούσαν όλες να γίνουν από θαλάσσης- εξυπηρετήθηκαν από τα τρένα.  Η εθνική προσφορά αυτής της γραμμής ήταν μέγιστη, αφού από εδώ είχε μεταφερθεί σχεδόν όλος ο όγκος του ελληνικού στρατού στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Επίσης, η κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς, επεφύλασσε για τον σιδηρόδρομο και τους σιδηροδρομικούς ιδιαίτερο πατριωτικό καθήκον.

ΤΟ ΚΤΙΡΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ΜΕΣΟΝΗΣΙΟΥ

Πολλά κτίσματα  του 19ου αιώνα καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου. Από τους σταθμούς του νομού Φλώρινας, το Αμύνταιο, το Ξυνό Νερό, η Βεύη και το Μεσονήσιο, διατήρησαν τα αρχικά τους κτίρια, αφού διασώθηκαν από τους βομβαρδισμούς των Γερμανών το 1944. Ο σταθμός του Μεσονησίου διέθετε μέχρι το 1931 και μηχανοστάσιο ατμαμαξών. Το 1930-1931 στρώθηκε γραμμή μήκους 6 χλμ. που συνέδεσε το Μεσονήσιο με την πόλη της Φλώρινας. Στις εγκαταστάσεις του σιδηροδρομικού σταθμού Φλώρινας κατασκευάστηκε μεταπολεμικά (1950) καινούργιο μηχανοστάσιο, οπότε το παλιό του Μεσονησίου καταργήθηκε. Καθώς και νέο κτίριο επιβατών. Σήμερα στο κτίριο του παλαιού επιβατικού σταθμού είναι παρατημένο ενώ στο παρελθόν έχει στεγαστεί και Πινακοθήκη.

   Επιμέλεια κειμένου: Ηλίας Ιωαννίδης

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ Σ.Σ. ΜΕΣΟΝΗΣΙΟΥ

 

ΠΗΓΕΣ Για να συμπληρωθεί το παρόν άρθρο, χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από τον Σύλλογο Φίλων Σιδηροδρόμων και αποσπάσματα από άρθρα των: Δημητρίου Ψαρρά, Νίκου Δημητρόπουλου, Ηλιάνας Καϊμακάμη, Αλέξανδρου Γρηγορίου.